I still cry sometimes

Ilse Delange – I Still Cry

Laatst zat ik in de trein en kwam ik naast een oud echtpaar te zitten. Ze woonden in Israël, maar waren twee dagen in Nederland voor een begrafenis. Toen ik hierover doorvroeg, vertelden ze dat ze Joden zijn die de Tweede Wereldoorlog maar net overleefd hebben. Hij zat gevangen in het concentratiekamp van Theresienstadt en stond op de dodenlijst van 8 mei 1945. Als hij drie dagen daarvoor niet bevrijd was geweest, had hij het niet meer na kunnen vertellen. Zij dook als driejarig meisje onder, waarbij ze maanden nodig had om haar heimwee enigszins te onderdrukken. Haar familie overleefde de oorlog, maar opnieuw werd ze drie jaren later uit een gezin gerukt toen ze na de bevrijding door haar biologische ouders opgehaald werd.

Afgelopen maand was ik bij de film Bankier van het Verzet en bezocht ik kamp Vught. Voor mij voelt de Tweede Wereldoorlog dan erg onwerkelijk, vooral als ik bedenk dat het heeft plaatsgevonden in de eeuw dat ik geboren ben. Hoe konden mensen zo kortgeleden zo cru zijn? Toen ik dat dit weekend aankaartte bij mijn grootouders, kwamen ze gelijk met bewijsmateriaal op de proppen. Een brief van een NSB’er die mijn oudoom ontving, omdat hij naar de radio had geluisterd; een rouwadvertentie van Hitler; maar ook regionale krantberichten van stiekem verspreide kranten.

Het maakt me bedroefd dat de oorlog voor mij al dichtbij voelt, omdat mijn grootouders in die tijd leefden. Ik werk immers met vluchtelingen die zelf net uit oorlogen zijn gestapt en moeten dealen met het feit dat hun familieleden en vrienden zich nog steeds in oorlogen bevinden; laat staan alle trauma’s die zij moeten verwerken, omdat ze dierbaren in oorlogen zijn verloren. Mijn bijdrage aan hun vrijheid is mijns inziens veel te klein en soms voel ik me schuldig dat ik niet meer beteken voor minder bevoorrechte personen. Hoe knap is het geweest van de verzetsstrijders die in een tijd zonder alle moderne technologieën niet kozen voor – zoals de Israëlische man in de trein me vertelde – “het grote geld”, maar kozen voor gerechtigheid, met alle gevolgen van dien.

Elke dag vier ik de vrijheid, ook al weet ik dat er nog steeds meer strijd te voeren is. Zolang er racisme, discriminatie, genderongelijkheid, vervolging en haat bestaat, is het nodig om te blijven vechten. Hoeveel oorlogen beginnen wel niet met onjuiste classificaties en de ideeën dat de buurman minderwaardig is? “Maar mevrouw, discriminatie valt in Nederland toch wel mee?” vroegen de leerlingen mij tijdens een borrel op het terras. “Voor jou valt dat mee, maar jullie zijn geprivilegieerden (…)”, antwoordde ik. “Nu komt er weer een lesje burgerschap”, grapten de studenten.

Ik ben straks twee minuten stil en ik hoop dat heel Nederland met mij mee doet. Opdat wij nooit vergeten hoe hard er voor onze vrijheid is gestreden en hoeveel strijd er nog te voeren is.