Something in our minds will always stay

Sting - Fragile

Na bijna vijf maanden Nederland kan ik eindelijk stellen dat ik begin te wennen aan mijn eigen vaderland. Of ik er blij om moet zijn, weet ik niet. Enerzijds niet, omdat ik nog steeds overtuigd ben dat mijn leven er oppervlakkiger door wordt. Anderzijds wel, omdat ik de afgelopen tijd een periode van grote desoriëntatie heb doorgemaakt. Pogingen om dit in woorden uit te leggen mislukken altijd.

Ik stond al een minuut voor een stoplicht bij Vredenburg te wachten. Ik had een paar pizza’s bij me, die ik voor mijn werk als fietskoerier naar een klant moest brengen. Het was 2 graden Celsius, donker en net gestopt met regenen. Auto’s passeerden in een snel tempo voorbij. Even deed de weg me denken aan de achtbaans-snelweg die mijn huis met de winkels scheidde in Thailand. Er waren grote bruggen om de overkant te bereiken, maar dat betekende ernstig omlopen en dus een hoop tijdsverlies. De lokale bevolking leerde mij oversteken. Mijn leven riskeren was niet mijn favoriete bezigheid, maar ik wilde niet te anders zijn en ergens moest ik een compromis op sluiten. Ik at ook al geen kikker als ontbijt, kon niet slapen zonder airconditioning en (na 36 uren les nog) niet autorijden. Mijn meest pijnlijke momenten van anders-zijn was echter wanneer ik met vrouwen was die gedwongen in de prostitutie werken. Soms kocht ik zo’n vrouw voor een avond en een nacht vrij. Dan aten we pizza of gingen we naar de bioscoop. Lee was één van hen. Ze zat in de prostitutie, omdat haar ouders en dochtertje anders niet te eten zouden hebben. Op het einde van de avond zei ze dat ze moe was en naar huis ging, maar in werkelijkheid ging ze terug naar haar werkplek. Op zo’n moment wist ik niet wat ik moest doen. Moest ik ingrijpen? Benadrukken dat ze niet hoefde te werken? Mijn teleurstelling uitspreken over haar loyaliteit?

Een paar weken later was ik bij een gezin in een plattelandsdorp in de buurt van Phnom Penh, Cambodja. De verschrikkelijke oorlog van een aantal decennia eerder was nog merkbaar, voelbaar en zichtbaar. Het hutje van het gezin had door weersomstandigheden geen dak meer. Er liepen misschien wel acht uitgemergelde honden rond die zichzelf probeerden op te eten. De vader van het gezin had zijn benen verloren door bommen in de oorlog en was op zijn zachts gezegd arbeidsongeschikt verklaard. Er werd een eend voor mijn ogen geslacht dat even later bij de rijst geserveerd werd. Nooit eerder at ik een maaltijd dat met zoveel liefde bereid was, met zoveel tegenzin. Zijn vrouw en kinderen smeekten me na het diner of ik schoolgeld kon betalen en bijbehorende kosten zoals schooluniformen en schriften kon financieren. Natuurlijk wilde ik dat, maar hoeveel was nodig om deze mensen in leven te houden? Zou ik het dorp niet ontwrichten als ik dit gezin steunde terwijl de anderen zonder iets achterbleven?

Eenzelfde soort dilemma bleef terugkomen in Bolivia, waar ik antropologisch onderzoek deed naar kinderarbeid. Bolivia is het enige land ter wereld waar de wet akkoord gaat met kinderarbeid en straatverkopertjes in de nacht gelegaliseerd zijn. Ik zat middagen lang opgesloten in restaurants met werkende Wi-Fi om, naast het uitwerken van mijn veldwerkresultaten, mijn literatuuronderzoek uit te voeren. Elke keer wanneer een kindje het restaurant binnenkwam om snoep te verkopen, voelde mijn hele literatuurstudie belachelijk. Dat ik als blanke, westerse, universitairgeschoolde een rapport schreef over iets waar ik nauwelijks iets van wist, want hoe wist ik nou hoe deze kinderen zich voelen? Zou het helpen of juist niet helpen als ik iets van ze kocht? Moest ik een business sponsoren waar ik niet achterstond? En wat als deze kinderen de volgende dag niet meer wakker zouden worden en ik een doorslaggevende factor kon zijn in hun voortbestaan?

Het stoplicht sprong op groen, ik kon doorfietsen. Opeens besefte ik dat mijn gedachten waren afgedwaald. Dit was niet de richting die ik op moest, ik had nooit voor het stoplicht hoeven wachten. Ik keerde om en fietste wat harder om de pizza’s nog warm bij de klant te bezorgen.

Ik wen er steeds meer aan dat de keuzes die mijn leven nu beheersen op een ander niveau zijn. Bovendien voel ik me er steeds minder schuldig over. “Welke van de 23 verschillende soorten zakken chips kies ik? Neem ik de trein van 16.18 uur of 16.33 uur? Nemen we water of wijn bij het eten? Kijk ik nog een aflevering van Homeland of niet?” Ik ben misschien niet de invloed op mensen hun levens geweest die ik achteraf had willen zijn, maar zij zijn dat wel voor mij geweest. Zij herinneren me er dagelijks aan dat mijn levensstijl nooit meer hetzelfde gaat zijn als voor deze ervaringen en nemen soms mijn gedachtes over. Dus mocht je ooit een fietskoerier met een berenmuts en in een roze jas dromerig voor het stoplicht zien staan, geef haar dan even een tik.